Jak widzi dziecko

(0 - 8 lat)

1. Prawidłowy przebieg rozwoju widzenia wpływa na jakość życia dziecka, a później dorosłego człowieka.
2. Wzrok jest zmysłem podlegającym rozwojowi i poddającym się rehabilitacji.
3. Warunkiem właściwego rozwoju widzenia jest sprawny układ wzrokowy czyli zdrowa gałka oczna, nerw wzrokowy, droga wzrokowa i odpowiednie części kory mózgowej.
4. Umiejętności widzenia uczymy się całe życie, ale za najważniejszy okres jej rozwoju uważa się pierwsze dwa lata życia.
5. Poziom rozwoju widzenia można badać już w kilka dni po urodzeniu.
6. Niezwykle ważne jest badanie i ocena wzroku przez specjalistę (lekarza okulistę) w pierwszym, drugim i trzecim miesiącu życia, szczególnie dzieci z ciąż zagrożonych, dzieci przedwcześnie rodzonych lub tzw. ryzyka urodzeniowego.
7. Jak najwcześniejsze leczenie i rehabilitacja wzroku może ewentualne nieprawidłowości zmniejszyć, ograniczyć lub wyeliminować.
8. Kontrolowanie procesu widzenia i wpływanie na jego przebieg np. poprzez leczenie, używanie okularów korekcyjnych, okularów ochronnych, pomocy optycznych i nieoptycznych oraz odpowiednie widzenia mogą sprawić, że wasze Dziecko będzie się lepiej rozwijać.

OKRES NOWORODKOWY 

I miesiąc życia

Prawidłowy rozwój wzroku.

• pojawia się odruch rogówkowy;
• reakcja źrenic na światło;
• odruchowe zamykanie lub zaciskanie powiek pod wpływem silnego światła skierowanego na twarz dziecka;
• pierwsze ruchy sakkadowe;
• dziecko wybiera i preferuje twarz człowieka;
• uważne wpatruje się w twarze najbliższych osób z odległości 15-40 cm, lubi zmienna mimikę twarzy i próbuje ja naśladować; (fiksacja czasami pojawia się później);
• posługuje się raz jednym, raz drugim okiem;
• lubi kontury, proste pionowe i poziome wzory, duże rozmiary (najlepiej czarno-białe). 

Kiedy zwrócić się do okulisty?

• gdy występuje widoczna różnica w wielkości gałek ocznych, wyglądzie oczu i powiek np. przymglona rogówka, biała źrenica, nierówne źrenice, 
• nierówna szerokość szpary powiekowej;
• gdy oczy są w mimowolnym ruchu, cały czas "pływają" w różnych kierunkach (może to być oczopląs wrodzony);
• gdy zamiast łez pojawia się inna wydzielina np. ropa;
• dziecko nie patrzy na twarze bliskich osób;
• często ma zamknięte oczy;
• opadają powieki podczas otwierania oczu;
• gałki oczne lub jedno oko odchylają się przez cały czas od właściwego ułożenia w kierunku nosa, skroni,czoła;
• występuje lub pojawił się oczopląs tylko jednego oka;
• oczy są zaczerwienione, łzawią bez "powodu";
• dziecko często uciska oczy piąstkami.

UWAGI

Oceniając funkcje narządu wzroku wcześniaków należy brać pod uwagę tzw. skorygowany wiek ciążowy, a więc liczony od planowanej daty porodu.
Do okulisty należy zgłosić się zawsze w pierwszym miesiącu życia dziecka jeżeli występują lub występowały w rodzinie takie choroby jak: zaćma wrodzona, jaskra wrodzona, siatkówczak.

OKRES NIEMOWLECY

1-3 miesięcy 

Prawidłowy rozwój wzroku.

• występuje oczopląs optokinetyczny;
• dziecko wpatruje się w źródła światła, jasne ściany, okna;
• śledzi poruszające się źródło światła od środkowej linii ciała na zewnątrz (lepiej w poziomie niż pionie i ukośnie);
• fascynuje się różnymi źródłami światła, błyszczącymi przedmiotami i jaskrawymi kolorami;
• dłużej wpatruje się w twarze osób najbliższych;
• przygląda się własnej ręce;
• spogląda do góry na zabawki;
• przenosi spojrzenie (kieruje oczy) w kierunku źródła dźwięku;
• rozwija się koordynacja obu gałek ocznych (w tym okresie życia dziecko może okresowo zezować);
• pojawiają się zbieżne ruchy gałek ocznych;
• podąża wzrokiem za poruszającą się zabawka (40-60 cm od oczu w prawa i lewa stronę);
• odwzajemnia uśmiech.

Kiedy zwrócić się do okulisty?

• nie skupia wzroku lub słabo fiksuje na twarzy rodzica;
• nie uśmiecha się w odpowiedzi na uśmiech;
• wyraźnie patrzy tylko jednym okiem (ustawia głowę w jedna stronę);
• źle reaguje (nadwrażliwość) na światło, mruży oczy, zamyka je lub zaciska silnie powieki;
• reaguje z opóźnieniem na pokazywane zabawki;
• reaguje na bodźce lub ruch nie na wprost twarzy ale z boku głowy, w jej górnej bądź dolnej części;
• przygląda się własnej ręce tylko po jednej stronie ciała;
• nie nawiązuje kontaktu wzrokowego;
• nie odwzajemnia uśmiechu;
• oczy często zezują lub poruszają się niezależnie od siebie;
• oczy drgają w poziomie, pionie bądź naprzemiennie.

3-5 miesięcy

Prawidłowy rozwój wzroku.

• dziecko skupia wzrok (fiksuje) na przedmiotach z odległości ok. 1m;
• bada i "ogląda" własne ręce;
• ustawia oczy centralnie;
• przenosi spojrzenie z reki na obiekt;
• widzi barwy;
• lubi grzechotki, gryzaki, zabawki piszczące, wyciąga rękę w ich kierunku, chwyta je, szczególnie wtedy, gdy znajdują się w zasięgu jego rak;
• przekłada zabawkę z reki do reki;
• pojawia się akomodacja z odległości 13-50 cm;
• spostrzega głębię.

Kiedy zwrócić się do okulisty?

• dziecko nie skupia wzroku na osobach;
• nie skupia wzroku na zabawkach;
• nie wyciąga reki w kierunku zabawki;
• słabo interesuje się otoczeniem;
• nie reaguje na odbicie w lustrze;
• występują nietypowe zachowania (np. kiwanie się).

5-7 miesięcy   

Prawidłowy rozwój wzroku.

• dziecko patrzy na zabawki pokazywane w całym obszarze pola widzenia (prawa-lewa, góra-dół);
• wyrzuca zabawki i patrzy, gdzie upadły;
• rozwija się koordynacja oko-reka;
• doskonali się fiksacja;
• rozwija się pamięć wzrokowa;
• następuje koordynacja większości odruchów obuocznych;
• reaguje odmiennie na zmieniający się wyraz twarzy rodzica.

Kiedy zwrócić się do okulisty?

• brak lub słaba koordynacja oko-reka;
• słaba fiksacja;
• brak zbieżności;
• preferencja jednego oka.

7-12 miesięcy

Prawidłowy rozwój wzroku.

• dziecko interesuje się drobnymi przedmiotami lub detalami w przedmiotach;
• fiksuje wyraz twarzy i naśladuje go;
• płynnie śledzi wzrokiem;
• przechyla głowę żeby spojrzeć w wybranym kierunku;
• lubi różne kształty i formy geometryczne;
• rozwinięte widzenie obuoczne.

Kiedy zwrócić się do okulisty?

• nie interesuje się nowymi zabawkami;
• nie patrzy na zabawki, którymi się bawi;
• nie interesuje się małymi zabawkami, nie zauważa ich (piłeczki, cukierki);
• nie skupia wzroku na zabawkach oddalonych o np. 1-2 metry;
• nie interesuje się otoczeniem;
• nie obserwuje domowników;
• słaby rozwój motoryczny;
• opóźnioną koordynacja ruchów głowy i oczu.

OKRES ŻŁOBKOWY 

13-18 miesięcy

Prawidłowy rozwój wzroku.

• dziecko interesuje się książeczkami i kolorowymi obrazkami;
• identyfikuje podobieństwa i różnice;
• szereguje klocki i buduje wieże z klocków;
• lubi bazgrać, rysować linie grubymi kredkami;
• rozwija się orientacja pionowa;
• współdziała w czynnościach samoobsługowych;
• idzie do rodzica, zabawki.

Kiedy zwrócić się do okulisty?

• opóźnienie lub brak zainteresowania książeczkami, obrazkami, gazetami;
• brak zainteresowania bazgraniem;
• nie porusza się w stronę osób i zabawek

1,5 roku - do 3 lat 

Prawidłowy rozwój wzroku.

• śledzi wzrokiem w pełnym zakresie ruchu i wg potrzeb;
• doskonali się koordynacja wzrokowo ruchowa i manipulacja;
• rozróżnia i identyfikuje znajome przedmioty, lubi układanki przedmiotowe i obrazkowe;
• lubi zabawy w chowanego z zabawkami i ludźmi.

Kiedy zwrócić się do okulisty?

• brak prawidłowych (płynnych, ciągłych) ruchów śledzących oczu;
• słabe zainteresowanie otoczeniem;
• podczas chodzenia dziecko potyka się o meble, zabawki, progi;
• powolne, niechętne przemieszczanie się z jednego
• pomieszczenia do drugiego.

OKRES PRZEDSZKOŁY 

3-5 lat 

Prawidłowy rozwój wzroku.

• dziecko zna figury geometryczne;
• rozpoznaje barwy i odcienie barw, nazywa je;
• wyraźnie widzi i nazywa szczegóły na obrazkach;
• dopasowuje takie same litery, cyfry;
• sortuje przedmioty, grupuje, dzieli na kategorie wg wielkości, barwy, długości;
• rozpoznaje przedmioty na obrazkach widziane pod różnym katem z bliska i z daleka;
• mówi na temat tego co dzieje się na obrazkach (układa historyjki obrazkowe);
• rozwija się wzrokowa orientacja przestrzenna.

Kiedy zwrócić się do okulisty?

• dziecko ma trudności z rozróżnianiem: figury od tła, kształtów, wielkości, barw;
• trudności z widzeniem szczegółów na obrazkach;
• nie nazywa kolorów;
• przechyla głowę w bok lub nienaturalnie układa ciało podczas oglądania TV, książki;
• mruży oczy, marszczy twarz gdy obserwuje obiekty z dalszej odległości;
• ma trudności z prostymi czynnościami ruchowymi (np. chwytanie i rzucanie piłki oraz śledzenie toru jej ruchu);
• ma trudności z wchodzeniem i schodzeniem po schodach;
• szura obuwiem podczas chodzenia;
• słabo posługuje się ołówkiem, kredka, łyżka;
• szybko meczy się po okresach koncentracji wzrokowej;
• ma bóle głowy, nudności, pieczenie i swędzenie oczu;
• zgłasza zamazywanie i rozmywanie obrazu, podwójne widzenie.

OKRES WCZESOSZKOLY

5-8 lat 

Prawidłowy rozwój wzroku.

• rozpoznaje i identyfikuje znaki abstrakcyjne (m.in. cyfry, litery);
• rozróżnia, rozpoznaje, kojarzy, interpretuje wyrazy;
• czyta;
• pisze.

Kiedy zwrócić się do okulisty?

• dziecko myli takie same cyfry i litery;
• opuszcza litery w wyrazach podczas czytania;
• nie widzi liter i cyfr z odległości kilku metrów;
• źle widzi z bliskich lub dalekich odległości;
• czyta, pisze z głowa bardzo blisko tekstu;
• mruży oczy, zasłania oko podczas pisania w zeszycie lub przepisywania z tablicy;
• szeroko otwiera oczy, trze oczy;
• zamyka lub zakrywa jedno oko;
• zmienia końcówki wyrazów, pomija lub dodaje literki przy czytaniu i przepisywaniu;
• ma trudności z pisaniem w zeszytach.

Dbanie o oczy i narząd wzroku wymaga badania oczu przez lekarza okulistę przynajmniej jeden raz w roku oraz w każdym przypadku stwierdzenia jakichkolwiek dolegliwości lub/i zaburzeń widzenia.

Gdzie szukać pomocy?

• poradnie okulistyczne dla dzieci,
• ośrodki wczesnej interwencji,
• poradnie rehabilitacji wzroku,

Konsultacja medyczna: lekarz okulista dr Anna Gotz-Wieckowska.

Opracowanie: rehabilitant wzroku słabo widzących mgr Małgorzata Płóciennik.

Broszura dofinansowana przez Ministerstwo Zdrowia.