Przyczyny rozwoju krótkowzroczności
Pomimo stale prowadzonych badań doświadczalnych i klinicznych nie ma jednoznacznego poglądu na temat przyczyn powstawania krótkowzroczności. Zwraca się uwagę na znaczenie czynnika dziedzicznego, co potwierdzają liczne badania przeprowadzone na bliźniętach monozygotycznych. Zwolennicy teorii środowiskowej upatrują przyczynę rozwoju krótkowzroczności w nadmiernej akomodacji. Jednakże większość zajmujących się tym problemem lekarzy skłania się do opinii, że o powstaniu krótkowzroczności decyduje zarówno czynnik genetyczny, jak i wpływy środowiska związane z trybem życia, sposobem odżywiania, nadmierną pracą z bliska w złym oświetleniu czy też w pozycji leżącej, oraz zanieczyszczeniem powietrza.
Zmiany w gałce ocznej w przebiegu krótkowzroczności
Krótkowzroczność dzieli się na:
* małą, zwaną inaczej łagodną, szkolną, korekcyjną, gdyż rozwija się w wyniku braku korelacji pomiędzy siłą refrakcji przedniego odcinka a długością gałki ocznej. Rozpoczyna się najczęściej w wieku 10-12 lat, stopniowo wzrasta do 18-20 roku życia, a jej wielkość nie przekracza zwykle sześciu dioptrii.
* degeneracyjną, zwaną inaczej patologiczną, wysoką, złośliwą, w której dochodzi do znacznego wydłużenia gałki ocznej w jej tylnym odcinku i rozwoju rozległych, typowych dla tej wady zmian zwyrodnieniowych.
* wyróżnia się także tak zwaną krótkowzroczność soczewkową, związaną ze zwiększoną refrakcją soczewki, występującą na przykład w zaćmie starczej jądrowej lub cukrzycy.
Wielu badaczy główną rolę w powstaniu krótkowzroczności szkolnej przypisuje nadmiernej akomodacji i związanej z nią konwergencji podczas intensywnej pracy z bliska. Napięcie czy skurcz akomodacji powoduje zwiększenie krzywizny soczewki głównie w jej przedniej części i powiększenie jej wymiaru przednio-tylnego. Równocześnie w czasie konwergencji dochodzi do ucisku mięśni, zwłaszcza prostego zewnętrznego i skośnego górnego na twardówkę, co prowadzi do wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego i w efekcie - do rozciągnięcia tylnego bieguna gałki ocznej. Zwraca się również uwagę na możliwość rozciągnięcia twardówki przez nerw wzrokowy. Działanie takie występuje podczas znacznego pochylenia głowy ku dołowi przy pracy z bliska, jak również w czasie leżenia na plecach.
Leczenie krótkowzroczności
Leczenie zachowawcze krótkowzroczności obejmuje stosowanie właściwego, bogatego w białko i wapń pożywienia, odpowiednią korekcję okularową, dbałość o tak zwaną higienę wzroku. Zaś leczenie operacyjne to chirurgia refrakcyjna rogówki oraz operacje wzmacniające tylny biegun gałki ocznej.
W zakresie higieny pracy wzrokowej zwraca się uwagę na korzystanie z odpowiednio umiejscowionego, silnego, niekontrastowego oświetlenia, utrzymywanie przy patrzeniu z bliska odległości od przedmiotu nie mniejszej niż 30 centymetrów oraz unikanie czytania w pozycji leżącej. Przy czytaniu książka powinna być ustawiona pod kątem 60 stopni. Zaleca się także stosowanie w trakcie dłuższego czytania kilkunastominutowych przerw z zamknięciem oczu.
Wiele dyskutuje się na temat sposobu korekcji krótkowzroczności. Zwolennicy teorii akomodacyjnej uważają, że zwłaszcza w początkowej fazie, u dzieci w wieku 9-12 lat, skurcz akomodacji jest głównym czynnikiem odpowiedzialnym za rozwój krótkowzroczności, a stan ten określa się jako pseudomiopia. Dlatego też podkreśla się bezwzględną konieczność badania refrakcji, zwłaszcza u ludzi młodych po cykloplegii. Często stwierdza się bowiem u dzieci, noszących dobrane za pomocą autorefraktometru słabe soczewki minusowe, emmetropię lub nawet niewielką nadwzroczność; są one wykrywane właśnie w trakcie badania refrakcji przy całkowitym porażeniu akomodacji. Zapisanie w tym wypadku szkieł minusowych może utrwalić i niepotrzebnie przyspieszyć rozwój krótkowzroczności. Zwraca się również uwagę na fakt, że niewystarczające, zbyt małe wyrównanie wady (w tym także astygmatyzmu) powoduje powstanie nieostrego obrazu na siatkówce i staje się przez to bodźcem do postępowania wady. Z drugiej strony zbyt mocne szkła korekcyjne, zmuszając oko do nadmiernego wysiłku akomodacyjnego, mogą nasilić krótkowzroczność oraz wywoływać objawy astenopijne, zwłaszcza u osób starszych. Dlatego decyzja o stopniu wyrównania krótkowzroczności powinna być wyważona, podjęta indywidualnie dla każdego pacjenta, uwzględniająca jego wiek, zawód, potrzeby i oczekiwania.