Nietrudno odpowiedzieć na pytanie, dlaczego notuje się coraz większą liczbę wykrytych wad wzroku u dzieci i młodzieży. Przyczyny obecnego stanu rzeczy upatruje się w czynnikach związanych ze środowiskiem (zanieczyszczenie powietrza, dziura ozonowa), postępem technologicznym (telewizja, gry wideo, komputery), wadami genetycznymi, a nawet z farmakologią (stosowanie niektórych leków). Dzieci spędzają znaczną część czasu przed odbiornikami telewizyjnymi i monitorami komputerów, co powoduje zwiększenie obciążenia wzroku, związanego z długotrwałą pracą z bliskiej odległości. Tak jak w innych przypadkach leczenia naszych milusińskich, tak i w zakresie doboru soczewek korekcyjnych należy wykazać się szczególną ostrożnością, precyzją oraz uwarunkowaniami młodego wieku tych ludzi.
W większości przypadków, kiedy lekarz stwierdzi, iż do dalszego bezproblemowego korzystania z uroków życia konieczne będą okulary, stajemy przed problemem doboru soczewek. Przeciętny człowiek w niewielkim stopniu zdaje sobie sprawę z ogromnych możliwości, jakie oferuje współczesna technologia optyczna, pragnąca zapewnić maksymalny komfort noszenia szkieł okularowych. Najczęściej klient przekonuje się o tym w salonie optycznym, słysząc pytania, jakie zadaje mu sprzedawca: "Czy chce Pan soczewki organiczne czy mineralne?", "czy mają one posiadać antyrefleks, a może lepiej fotochrom?", "czy wybiera Pani asferyczne szkła, czy mogą być sferyczne?", "czy zastosować soczewki pocieniane, czy też nie?". Nie ma jednoznacznych zasad stosowania konkretnych typów soczewek. Przypadek każdego pacjenta powinien być rozpatrywany indywidualnie. Istnieją jednak pewne wskazówki, które ułatwiają dobranie właściwych szkieł okularowych. Dotyczy to głównie krótkowzroczności, nadwzroczności i astygmatyzmu. Pod tym właśnie kątem przedstawione zostaną cechy konkretnych typów soczewek korekcyjnych oraz opis właściwości, jakie powinny posiadać, by dobrze służyły dzieciom i młodzieży.
Soczewki mineralne czy organiczne?
Ogólne tendencje światowe zmierzają w kierunku stosowania soczewek organicznych. W krajach takich jak Anglia, Finlandia czy Dania soczewki organiczne wyparły prawie w stu procentach mineralne. W innych krajach stosunek ten wynosi średnio 70 do 30 na korzyść soczewek organicznych. Tendencja ta wynika z prostego faktu, iż soczewki organiczne są bezpieczniejsze (większa wytrzymałość mechaniczna przy uderzeniu), lżejsze i w większym stopniu chronią oczy przed szkodliwym promieniowaniem UV. Mają jednak nieco wyższą cenę od soczewek mineralnych.
Najnowszym osiągnięciem wśród soczewek okularowych są soczewki poliwęglanowe. Ich zaletą jest niezwykle duża wytrzymałość na działanie mechaniczne, która w praktyce uniemożliwia pękanie soczewki. Ten rodzaj soczewek jest najbardziej zalecany dla dzieci nie tylko ze względu na bezpieczeństwo, ale także na wygodę. Okulary wykonane z tego materiału są znacznie lżejsze niż z innych materiałów, co w przypadku dzieci ma wielkie znaczenie.
Nasze dzieci spędzają dużo czasu na świeżym powietrzu, grają w piłkę, biegają, bawią się w piaskownicy, a zatem ich okulary narażone są w większym stopniu na możliwość uszkodzenia i działania szkodliwych promieni UV. Potrzebują zatem okularów zaopatrzonych w wytrzymałe, bezpieczne i lekkie soczewki. Zatem w przypadku dzieci i młodzieży warto zalecać soczewki organiczne, a w szczególności te wykonane z poliwęglanu.
Soczewki z antyrefleksem czy bez?
Soczewki okularowe bez powłoki antyrefleksyjnej psują estetykę twarzy (zmniejszają wyrazistość oczu noszącego okulary) oraz przeszkadzają w komforcie widzenia w związku z rozpraszaniem i odbiciem światła. Soczewki posiadające antyrefleks powodują wygaszenie światła odbitego oraz większą przejrzystość soczewki, co sprzyja mniejszemu zmęczeniu oczu, zwłaszcza podczas oglądania telewizji, pracy przy komputerze lub jazdy samochodem. Dzięki specjalnej konstrukcji zwiększają też kontrast w postrzeganiu przedmiotów. Zaletą w używaniu soczewek z powłoką antyrefleksyjną jest fakt, że łatwo utrzymać je w czystości. Gwarantuje to hydrofobowa powierzchnia, upraszczająca usuwanie tłustych plam, będących najczęściej wynikiem dotykania szkieł. Ze względów funkcjonalnych zalecane są tak dzieciom, jak i nastolatkom, którzy wiele czasu spędzają na zabawie i nauce przy sztucznym oświetleniu, a także korzystają z monitorów telewizyjnych i komputerowych.
Soczewki z fotochromem, a może bez?
Zbyt duża ilość światła słonecznego źle wpływa na układ wzrokowy. Może ono wywołać uszkodzenie siatkówki czy rogówki, kataraktę lub inne poważne zwyrodnienia. Dlatego też zaleca się stosowanie soczewek fotochromowych przy intensywnym natężeniu światła słonecznego. Najważniejszym zadaniem tego rodzaju soczewek jest ochrona przed szkodliwym promieniowaniem UVA i UVB oraz pozostałym niekorzystnym zakresem światła widzialnego. Dawniej soczewki fotochromowe były mniej trwałe i po dłuższym czasie ich użytkowania nie odbarwiały się w stu procentach (następowało stopniowe zużywanie się materiału). Prowadziło to do zniekształcenia widzianych kolorów, a poprzez ciemne zabarwienie szkieł nie sprzyjało estetycznemu wyglądowi twarzy. Dzisiejsze soczewki fotochromowe, nowej generacji, są znacznie lepsze i bardziej komfortowe. W stanie nieaktywnym (w pomieszczeniach) są niemal tak przejrzyste, jak zwykłe soczewki. Ich zmiana zabarwienia nie zależy już w tak dużym stopniu od zmiany temperatury, ale ściśle związana jest z różnym natężeniem padającego na nie światła. Nie następuje w nich także zmęczenie materiału i stale pozostają bezbarwne w naturalnych warunkach.
Są tak skonstruowane, aby jak najlepiej spełniać swoje zadanie. Bez obaw mogą być zalecane dzieciom i młodzieży, jeżeli nie ma ku temu przeciwwskazań; jeżeli są, to warto zaznaczyć, że na rynku dostępne są także różne rodzaje soczewek bez fotochromów, które posiadają zdolność redukcji szkodliwego promieniowania nawet w stu procentach.
Soczewki sferyczne czy asferyczne?
Od kilku lat tendencje światowe idą w kierunku stosowania soczewek asferycznych. Zaletami takich soczewek jest ich płaskość, cienkość, a co za tym idzie - lekkość. Korzystna jest również ich wysoka estetyka. Przy dużej mocy asferycznej soczewki dodatniej - oko pacjenta nie wydaje się mocno powiększone, a przy dużej mocy soczewki ujemnej - pomniejszone, w stosunku do soczewki sferycznej. Istnieją opinie, że soczewki asferyczne mogą powodować, w minimalnym stopniu, nieprawidłowe odwzorowanie obrazu postrzeganego. Nie jest to jednak przeszkodą w ich stosowaniu u dzieci i młodzieży.
Soczewki z redukcją grubości
W przypadku nadwzroczności, kiedy stosujemy soczewki dodatnie, istnieje możliwość dokonania redukcji ich grubości, co powoduje, że są lżejsze i bardziej estetyczne. Redukcję grubości przeprowadza się przede wszystkim w środkowej części soczewki i możliwa jest nawet do 40 procent. W przypadku dzieci i młodzieży soczewki takie nie powinny być jednak zalecane, a to z uwagi na silne aberracje na ich obrzeżach.
Przy podejmowaniu decyzji o zastosowaniu konkretnych soczewek dla dzieci i młodzieży powinniśmy mieć na względzie nie tylko powyższe wskazówki, ale również trzeba zadbać o to, aby były to soczewki renomowanych firm. W końcu organizmy milusińskich są jeszcze młode, a ich układ wzrokowy ciągle się kształtuje.