Badanie wzroku

Badanie wzroku lekarz okulista rozpoczyna zwykle od zebrania wywiadu chorobowego. Polega on na zebraniu informacji o pacjencie: jego wieku, zawodzie, warunkach pracy (ewentualne możliwości zatruć zawodowych, odwarstwienie siatkówki pod wpływem dużego wysiłku fizycznego), stosowaniu różnych leków, sposobie odżywiania się, trybie życia, używkach, przebytych chorobach (zwłaszcza zakaźnych) i chorobach współistniejących (cukrzyca, miażdżyca, nadciśnienie tętnicze, itp.). Zwykle rozmowa taka poprzedzona jest wysłuchaniem skarg pacjenta dotyczących jego dolegliwości, co pozwala na ukierunkowanie dalszej rozmowy i badania. Czasem niezbędny okazuje się też wywiad rodzinny, min. w celu sprawdzenia możliwości dziedziczenia skłonności do pewnych schorzeń (np. jaskry).
Lekarz zwraca też uwagę na zachowanie pacjenta, gdyż pewne reakcje (również mimiczne) i zachowania mogą świadczyć o występujących schorzeniach.

Przechodząc do właściwego badania oczu lekarz kontroluje kolejno powieki, spojówki, rogówkę, źrenice, gałkę oczną i narząd łzowy, wyszukując wszelkich nieprawidłowości w ich wyglądzie i działaniu.

BADANIE OSTROŚCI WZROKU

Ostrość wzroku badana jest przy pomocy tablic ze specjalnie dobranymi znakami. Mogą być nimi litery, cyfry, znaki kół z przerwami w różnych kierunkach lub, specjalnie dla dzieci, różne obrazki lub czarne rysunki dłoni z rozstawionymi palcami. Znaki ułożone są w rzędy, przy czym wielkość znaków w poszczególnych rzędach zmniejsza się ku dołowi. Badanie ostrości wzroku należy przeprowadzić dla każdego oka osobno.

BADANIE REFRAKCJI

Rozróżniamy metody subiektywne i obiektywne. Do metod subiektywnych zaliczana jest metoda F.C. Dondersa, która polega na stopniowym zakładaniu przed badanym okiem coraz mocniejszych szkieł korekcyjnych. Szkło korekcyjne, przy którym pacjent osiąga najlepszą ostrość wzroku będzie szkłem korygującym tę wadę, a moc szkła będzie miarą refrakcji oka.
Najczęściej stosowaną metodą obiektywna jest skiaskopia. Oparta jest ona na stwierdzeniu, że kierunek promieni wychodzących z oka zależy od stanu refrakcji. Ze względu na wahania akomodacji, które mogą wpłynąć na zmienność wyników, skiaskopię wykonuje się po uprzednim porażeniu akomodacji odpowiednio dobranym do wieku badanego roztworem atropiny.
Obiektywną metodą jest też refraktometria wykonywana przy pomocy urządzeń komputerowych, zwanych refraktometrami. Urządzenie to pozwala na określenie refrakcji oka i mocy szkieł potrzebnych do jego korekcji, z uwzględnieniem odległości szkła od oka i położenia przekroju głównego w przypadku astygmatyzmu. Wynik badania refraktometrem musi być zweryfikowany przez lekarza okulistę. Metoda ta nie nadaje się do badania dzieci.

BADANIE PRZEDNIEGO I TYLNEGO ODCINKA OKA

Dokonuje się go w tzw. bocznym świetle zogniskowanym. Na wysokości oczu badanego, z boku, w odległości 40-50 cm, znajduje się lampa, której światło ogniskowane jest przy pomocy soczewki skupiającej (+13D lub +20D) na kolejnych elementach oka. W takim oświetleniu można dokładnie obejrzeć spojówkę, rogówkę, komorę przednią, tęczówkę i przednią część soczewki. Dla lepszej widoczności stosuje się lupę jedno- lub dwuoczną, która daje kilkakrotne powiększony obraz badanych szczegółów.

BADANIE PRZEDNIEGO I TYLNEGO ODCINKA OKA

Dokonuje się go w tzw. bocznym świetle zogniskowanym. Na wysokości oczu badanego, z boku, w odległości 40-50 cm, znajduje się lampa, której światło ogniskowane jest przy pomocy soczewki skupiającej (+13D lub +20D) na kolejnych elementach oka. W takim oświetleniu można dokładnie obejrzeć spojówkę, rogówkę, komorę przednią, tęczówkę i przednią część soczewki. Dla lepszej widoczności stosuje się lupę jedno- lub dwuoczną, która daje kilkakrotne powiększony obraz badanych szczegółów.

BADANIE CIŚNIENIA ŚRÓDGAŁKOWEGO (TONOMETRIA)

Badanie to przeprowadzane jest za pomocą urządzeń zwanych tonometrami, które dają obiektywny wynik badania. W pewnych przypadkach, gdy nie ma możliwości wykonania badania z wykorzystaniem tonometru, np. przy zapaleniach i urazach rogówki, lub w przypadku chorego nieprzytomnego, konieczne jest przeprowadzenie badania orientacyjnego, tzw. badania palpacyjnego. Jest to badanie polegające na delikatnym uciskaniu twardówki przez zamknięte powieki. Badanie to wymaga jednak od lekarza przeprowadzającego badanie dość dużego doświadczenia klinicznego.

BADANIE POLA WIDZENIA

Pole widzenia odzwierciedla czynność siatkówki, nerwu wzrokowego, dróg wzrokowych i ośrodka wzrokowego w korze mózgowej i może być kluczowym badaniem w diagnostyce takich schorzeń jak jaskra, zapalenie lub zanik nerwu wzrokowego, odwarstwienie siatkówki, guz lub uraz mózgu i czaszki, itp.
Najprostszą jest metoda konfrontacyjna, polegająca na porównaniu pola widzenia pacjenta z polem widzenia lekarza badającego. Metoda ta pozwala na zaobserwowaniu jedynie dużych zmian w polu widzenia pacjenta. W celu przeprowadzenia dokładniejszych badań wykorzystuje się perymetry i kampimetry.

WZIERNIKOWANIE DNA OKA (OFTALMOSKOPIA)

Badanie to jest ważne zarówno dla oceny zmian chorobowych w siatkówce i tarczy nerwu wzrokowego, jak i oceny ogólnego stanu zdrowia pacjenta - badanie dna oka pozwala na diagnozowanie wielu schorzeń ogólnoustrojowych, takich jak nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, czy miażdżyca. Oftalmoskopia polega na porównaniu obrazu idealnego oka z rzeczywistym obrazem dna oka pacjenta. Interesujące są zmiany w wyglądzie (kolorze, intensywności, kształcie, itp.) siatkówki, tarczy nerwu wzrokowego, plamki żółtej i naczyń tętniczych. Do oglądania dna oka służy oftalmoskop (wziernik oczny).

Oftalmoskop pozwala na wykonanie dwóch rodzajów badań:

ANGIOGRAFIA FLUORESCEINOWA DNA OKA

Badanie to polega na dożylnym wstrzyknięciu roztworu soli sodowej fluoresceiny i wykonaniu serii fotografii dna oka. Stosuje się je głównie do obserwacji zmian chorobowych na dnie oka. Jest też pomocna przy rozpoznawaniu guzów wewnątrzgałkowych.

BADANIE ULTRASONOGRAFICZNE

Jest to badanie obiektywne, które pozwala na uzyskanie przekroju gałki ocznej i oczodołu wraz z istniejącymi zmianami chorobowymi, nawet przy nieprzeźroczystych ośrodkach optycznych. Do badań okulistycznych stosuje się fale dźwiękowe o częstościach z zakresu 6-20 MHz.
Pomaga ona min. w diagnostyce guzów śródgałkowych, odwarstwienia siatkówki, zwichnięcia soczewki, wytrzeszczu i guzów oczodołu, a także w celu wykrycia ciał obcych wewnątrzgałkowych i w badaniach biometrycznych oka.

BADANIA ELEKTROFIZJOLOGICZNE OKA

Spośród wielu typów badań tego typu, najpopularniejszymi są:

• elektroretinografia (ERG) - wykonywana jest w schorzeniach zwyrodnieniowych i naczyniowych siatkówki, szczególnie w przypadku zmętnienia ośrodków optycznych gałki ocznej,

• elktrookulografia (EOG) - stosowana głównie jako badanie uzupełniające dla ERG, polega na pomiarze zmian potencjału spoczynkowego oka podczas ruchu gałki ocznej; idea pomiarów opiera się o znajomość stałej różnicy potencjałów pomiędzy rogówką i siatkówką,

• badanie wywołanych potencjałów wzrokowych (VER, VEP) - jest to badanie polegające na kontroli odpowiedzi korowej z okolicy potylicznej na rytmiczne bodźce świetlne; pozwala ono różnicować schorzenia siatkówki i nerwu wzrokowego.